Cây lá cách hay còn gọi là cây vọng cách (Premna serratifolia), là một loại cây thân gỗ nhỏ thuộc họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae). Bạn có thể dùng lá của cây để làm gia vị mà còn là một loại thảo dược có nhiều lợi ích cho sức khỏe. Bài viết này sẽ giới thiệu chi tiết về đặc điểm, cách trồng, chăm sóc và những lưu ý khi sử dụng cây lá cách.
Đặc điểm của cây lá cách
Cây thường mọc thành bụi hoặc có thể phát triển thành cây thân gỗ nhỏ, cao từ 3-8 mét. Thân màu nâu xám, vỏ khá sần sùi, dễ nứt nẻ khi cây trưởng thành.
Lá mọc cách nhau, hình dáng thuôn dài, mép có răng cưa nhẹ, màu xanh lục đậm, mặt trên bóng hơn mặt dưới. Khi vò, có mùi thơm nhẹ nhàng và đặc trưng.
Cây thường ra hoa vào mùa xuân hoặc đầu hè, mọc thành từng chùm ở đầu cành, hoa nhỏ màu trắng hoặc hơi vàng nhạt. Khi hoa tàn, cây sẽ kết quả, khi chín có màu đen tím. Quả rất mọng, là nguồn thức ăn của một số loài chim trong tự nhiên.
Thành phần hoá học
Lá chứa nhiều hợp chất như flavonoid, alkaloid, saponin, và tinh dầu, có lợi cho sức khỏe. Chúng có tác dụng chống oxy hóa, kháng khuẩn, chống viêm,…
- Cây có mùi rất khó chịu, lá thơm giống chanh.
- Rễ có vị đắng, chứa tinh dầu thơm và có mùi dễ chịu.
- Vỏ cây chứa 2 alkaloid quan trọng là premnin và ganiarin. Trong đó, Premnin có tác dụng giống thần kinh giao cảm, tăng sức co bóp cơ tim và làm giãn đồng tử.
- Lá chứa nhiều hợp chất thuộc các nhóm tanin, glycosid tim, alkaloid, và flavonoid.
Ai nên ăn lá cách?
Lá cách phù hợp với hầu hết mọi người nhưng với những người bị dị ứng với thành phần hóa học hoặc có các vấn đề về tiêu hóa nên thận trọng khi sử dụng. Những người nên dùng lá cách:
- Người bị nóng gan, viêm gan, men gan cao, gan nhiễm mỡ.
- Bà bầu hoặc đang cho con bú.
- Người cao huyết áp, hay bị mệt mỏi, chóng mặt.
Cách trồng cây lá cách ngay tại nhà
Bạn có thể trồng quanh năm, nhưng thời điểm tốt nhất để trồng là vào đầu mùa mưa (tháng 5-6). Thời gian này, đất ẩm và nhiệt độ ấm áp sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cây phát triển mạnh mẽ.
Các yếu tố cần chú ý
Cây lá cách rất dễ trồng và ít kén đất. Tuy nhiên, để cây phát triển mạnh mẽ và cho ra lá tươi tốt, bạn cần chú ý đến một số yếu tố sau:
- Ánh sáng: Cây ưa sáng nhưng có thể phát triển tốt trong điều kiện bóng râm nhẹ. Đủ nắng, cây sẽ phát triển mạnh mẽ hơn, lá có màu xanh đậm và thơm hơn.
- Nhiệt độ: Nhiệt độ lý tưởng từ 22-30 độ C, có khả năng chịu lạnh kém, cần che chắn hoặc bảo vệ cây khỏi sương giá.
- Đất trồng: Cây không quá kén chọn loại đất nhưng sẽ phát triển tốt nhất ở loại đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt. Bạn có thể sử dụng đất trồng rau NAMIX được phối trộn sẵn để trồng
- Nước: Ưa ẩm, đảm bảo cây luôn được cung cấp đủ nước, tuy nhiên, không nên để cây bị ngập úng, gây thối rễ.
Cách trồng
Cây có thể được trồng bằng cách giâm cành hoặc trồng từ hạt. Tuy nhiên, phương pháp giâm cành thường được áp dụng nhiều hơn vì dễ thực hiện và cây phát triển nhanh hơn so với việc trồng từ hạt.
Chọn một đoạn cành lá cách có chiều dài khoảng 20-30 cm, cắt ở những cây mẹ khỏe mạnh, không sâu bệnh.
- Sau khi cắt cành, ngâm phần gốc vào nước có chứa chất kích thích ra rễ trong khoảng 1-2 giờ.
- Giâm cành vào chậu có đất đã chuẩn bị sẵn.
- Sau khoảng 2-4 tuần, cành sẽ bắt đầu ra rễ và phát triển thành cây con.
Phương pháp này ít được sử dụng hơn nhưng vẫn có thể áp dụng. Bạn cần thu hoạch hạt từ những quả chín, rửa sạch và phơi khô. Sau đó, gieo hạt trực tiếp xuống đất và tưới nước đều đặn. Hạt sẽ nảy mầm sau khoảng 3-4 tuần.
Cách chăm sóc cây lá cách
Tưới nước và bón phân
Cây cần lượng nước ổn định để phát triển, nhưng bạn cần tránh tưới quá nhiều, dẫn đến tình trạng úng nước. Vào mùa mưa, lượng nước tưới có thể giảm bớt, chỉ cần đảm bảo đất luôn giữ được độ ẩm vừa phải. Trong mùa khô, nên tưới nước 2 lần/ngày vào sáng sớm và chiều mát để cây không bị khô héo.
Cây không yêu cầu quá nhiều dinh dưỡng, nhưng để cây phát triển tốt và ra lá đều, bạn nên bón phân định kỳ. Mỗi 2-3 tháng, có thể bón phân hữu cơ, phân chuồng hoai mục hoặc phân NPK với liều lượng vừa phải. Đối với cây trồng trong chậu, việc bổ sung dinh dưỡng định kỳ sẽ giúp cây luôn khỏe mạnh và lá xanh tốt.
Cắt tỉa và phòng trừ sâu bệnh
Cây phát triển khá nhanh, do đó bạn cần thực hiện việc cắt tỉa thường xuyên để cây có hình dáng đẹp và ra lá đều. Khi thu hoạch lá, bạn nên cắt nhẹ nhàng từng nhánh nhỏ thay vì cắt quá nhiều cùng lúc, điều này sẽ giúp cây nhanh chóng hồi phục và ra lá mới.
Cây ít bị sâu bệnh, nhưng vẫn có thể gặp một số vấn đề như sâu cuốn lá, rầy mềm hay các loại nấm gây hại. Khi phát hiện dấu hiệu sâu bệnh, sử dụng thuốc trừ sâu sinh học hoặc các biện pháp tự nhiên như nước tỏi ớt để xử lý. Ngoài ra, việc vệ sinh xung quanh gốc cây, loại bỏ lá và cành khô cũng giúp giảm nguy cơ sâu bệnh tấn công.
Thu hoạch
Bạn có thể thu hoạch lá cây sau khoảng 4-6 tháng từ khi trồng. Khi thu hoạch, nên chọn những lá non và xanh mướt, vì chúng có hương vị thơm ngon nhất. Có thể dùng tươi ngay sau khi thu hoạch hoặc phơi khô để bảo quản lâu dài. Cách ứng dụng:
- Trong ẩm thực: Lá có vị thơm nhẹ, không quá nồng, giúp làm dậy mùi các món ăn như gà nướng, thịt heo nướng, cá kho và lươn um. Ngoài ra, còn có thể làm rau sống kèm với các món ăn khác, mang lại hương vị độc đáo và tăng cường độ ngon cho bữa ăn.
- Trong y học: Lá có nhiều tác dụng chữa bệnh như thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, và hỗ trợ tiêu hóa. Bạn có thể dùng dạng tươi hoặc sắc lấy nước uống để chữa bệnh.
Cây lá cách dễ trồng và chăm sóc, có nhiều công dụng trong ẩm thực và y học. Với đặc điểm sinh học linh hoạt và khả năng phát triển trong nhiều điều kiện môi trường. Bạn có thể trồng cây tại nhà để có thể thu hái liên tục để trồng.
