Phân bón là những chất, hợp chất có chứa một hoặc nhiều nguyên tố dinh dưỡng rất tốt cho cây trồng. Sử dụng phân vừa giúp thúc đẩy sự phát triển, sinh trưởng của cây trồng, vừa cung cấp dinh dưỡng cho đất. Trong bài viết này, chúng ta cùng tìm hiểu phân bón có tác dụng gì? Cách sử dụng đúng cách nhất.
Phân bón là gì? Đặc điểm ra sao
Trước khi tìm hiểu về phân bón có tác dụng gì thì bạn cần biết được phân bón là gì? Với những người mới bắt đầu trồng cây thì sẽ hiểu khá mơ hồ về khái niệm này.
Phân bón là những chất được sử dụng bón vào đất để cung cấp dinh dưỡng cho đất, cây trồng. Từ đó giúp cây trồng phát triển cân đối, khỏe mạnh và năng suất.
Để muốn cây trồng phát triển, đạt năng suất thì cần đảm bảo được nhiều yếu tố như: khí hậu, đất, giống, nước, sâu bệnh, môi trường, phân bón… trong số đó, phân bón đóng vai trò hết sức quan trọng. Vậy nên từ xưa ông cha ta đã có câu “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống” hay “ Người đẹp vì lụa lúa tốt vì phân”. để thấy được phân bón có tác dụng gì và nó tác động lớn đến sự phát triển cân đối, ổn định của cây trồng.
Các kiểu bón phân đúng cách
Hai cách bón phân phổ biến là bón lót, bón thúc. Cụ thể như sau:
- Bón lót: Bón trước khi trồng, trước khi làm đất hoặc chuẩn bị trồng cây. Giúp cung cấp dinh dưỡng cho cây khi mới ra rễ. Thường sử dụng phân hữu cơ đã ủ hoai mục, kết hợp với N,P,K.
- Bón thúc: là bón trong thời kỳ cây sinh trưởng, sử dụng loại phân dễ hòa tan, chất dinh dưỡng dễ hấp thụ hay đã qua chế biến… Bạn có thể rải đều trên mặt đất, theo hàng, theo hố, hòa tan, hoặc phun trên lá…có thể bón quanh gốc hoặc quanh tán cây và nhớ cung cấp đủ nước cho cây.
Phân loại phân bón phổ biến hiện nay
Phân được chia làm 2 loại chính: phân bón hữu cơ, phân bón vô cơ.
- Phân bón hữu cơ: Có nguồn gốc từ các chất hữu cơ, vi sinh vật, động vật, thực vật …Được phân chia thành các loại là: phân hữu cơ truyền thống, phân hữu cơ khoáng, phân hữu cơ vi sinh, phân hữu cơ sinh học,…
- Phân bón vô cơ: Có nguồn gốc từ các chất khoáng, vô cơ tự nhiên hoặc sản phẩm hóa học. Được phân loại phân thành: phân đơn, phân phức hợp, phân hỗn hợp.
Ngoài ra có thể phân theo:
- Cách bón: Bón rễ hoặc bón lá
- Nguồn gốc và cách chế biến: Phân vi sinh, công nghiệp, tự nhiên,…
- Trạng thái vật lý: dạng lỏng hoặc dạng rắn
- Thành phần phân bón: phân hỗn hợp hay phân đơn
- Nguyên tố dinh dưỡng: phân hữu cơ khoáng, phân đa lượng, phân trung lượng, phân vi lượng
Phân bón có tác dụng gì? Có các chất gì?
Phân bón cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây trồng như N,P,K các nguyên tố trung lượng ( ca, Mg, S), các nguyên tố vi lượng ( Fe, Cu, Mh, B, Mo…).
Đây là nguồn cung cấp dinh dưỡng cho cây thông qua bộ rễ, quyết định năng suất của cây. Từ đó, sẽ không có hiện tượng mất mùa, hạn chế sâu bệnh hại, nâng cao chất lượng nông sản. Nếu bón phân không hợp lý dễ khiến cây phát triển không cân đối, chất lượng kém, năng suất thấp, sâu bệnh hại nhiều.
Tùy thuộc vào vai trò chức năng của mỗi chất dinh dưỡng cũng như cây trồng để xác định nhu cầu dinh dưỡng của cây. Theo đó, các nhóm nguyên tố sẽ cần nhiều nhất trong quá trình tổng hợp các chất hữu cơ trong cây. Các chất khác như men, các chất điều hòa sinh trưởng, các chất xúc tác thì được xếp vào nhóm trung, vi lượng.
Các chất đa lượng (N,P,K)
Đạm (N) là chất không thể thiếu trong quá trình phát triển của cây trồng, tăng hàm lượng protein cho cây. Tùy từng giai đoạn sinh trưởng, phát triển mà nhu cầu dinh dưỡng của cây khác nhau, lượng đạm khác nhau.
Lân (P) giúp trao đổi năng lượng và tổng hợp chất protein, axit nucleic, nhiễm sắc thể…. Phân chia tế bào, phát triển của mô phân sinh, kích thích rễ, quả phát triển. Thường được bổ sung ở giai đoạn đầu bằng bón lót và bón thúc.
Kaili (K) là nguyên tố đa lượng cần được bổ sung nhiều nhất. Nó tham gia vào sự quang hợp, tổng hợp các chất hydrat cacbon và gluxit, giúp tổng hợp đạm, tăng khả năng chống chịu của cây.
Chất trung lượng (S, Ca, Mg)
Lưu huỳnh (S) là nguyên tố dinh dưỡng không thể thiếu. Chúng giúp tổng hợp Protein và một số axit amin quan trọng, tăng khả năng chịu rét, chống hạn, thúc đẩy quả và hạt chín.
Canxi (Ca) cần cho sự phát triển của hệ rễ cây, tạo các rễ bên và hệ thống lông hút. Thúc đẩy quá trình trao đổi chất, vận chuyển gluxit giúp hạn chế sự hút nước của cây, tạo khả năng chịu úng tạm thời.
Magiê (Mg) giúp quang hợp và tổng hợp gluxit, protein, lipit. Rất cần thiết với các cây lấy đường, bột, các cây họ đậu, cây lấy tinh dầu, cây lấy chất kích thích, cây lấy nhựa… Ngoài ra còn kích thích hoạt động của các loại men, tăng sức trương của tế bào, cân bằng nước trong cây.
Các chất vi lượng ( Zn, Fe, Cu, Mn, B, Mo, Cl)
- Kẽm (Zn) có vai trò trong quá trình hô hấp, dinh dưỡng khoáng, quang hợp. Giúp tổng hợp các chất hữu cơ, sinh trưởng, tạo sự hình thành hạt của cây trồng.
- Sắt (Fe) có vai trò trong quá trình khử nitrat, quang hợp, hoạt hóa diệp lục và tổng hợp các chất hữu cơ.
- Đồng (Cu) đóng vai trò quan trọng trong việc tổng hợp clorophin, chuyển hóa gluxit. Giúp khử nitrat, tổng hợp các chất: đường, chất béo, chất có đạm, vitamin A, C.
- Mangan (Mn) tham gia quá trình khử CO2 thành diệp lục, hỗ trợ sự quang hợp của cây, trao đổi đồng hóa đạm, tổng hợp các chất: gluxit, axit nucleic tăng khả năng chịu hạn, nảy mầm tạo thân, ra hoa, ra quả của cây.
- Bo (B) có vai trò trong quá trình điều hòa sinh lý như quang hợp, hình thành chất hữu cơ, vận chuyển chất, tạo phấn hoa và khả năng đậu quả.
- Molipden (Mo) chuyển hóa đạm trong cây, xúc tác quá trình quang hợp, hô hấp, chuyển hóa gluxit, tăng khả năng chống chịu của cây.
- Clo (Cl) kích thích một số loại men, tác động đến quá trình chuyển hóa hydrat cacbon.
Vai trò của phân bón đối với cây trồng
Giúp cây trồng sinh trưởng
Khi sử dụng và bón phân đúng cách và hợp lý thì sẽ thúc đẩy quá trình phát triển, đẻ nhánh, ra hoa và đậu quả nhiều. Bón phân giúp rễ phát triển, ăn sâu trong đất, giúp hạn chế cây bị đổ, ngã và tăng sức đề kháng cho cây.
Thúc đẩy những quá trình như: phân hủy, chuyển hóa các chất,… phân giải những chất khó hấp thụ thành các chất dễ hấp thụ.
Nếu thiếu phân bón, cây sẽ còi cọc, kém phát triển. Cây bị ra cành, lá ít, lá nhỏ, vàng; không ra hoa hoặc ra hoa ít; đẻ nhánh ít. Tỷ lệ đậu quả của cây thấp, bộ rễ kém phát triển, dễ bị sâu bệnh tấn công.
Năng suất của cây trồng được đảm bảo
Khi cây cung cấp đủ chất dinh dưỡng sẽ góp phần tạo nên một mùa vụ năng suất cao. Do đó, nếu thiếu phân bón, cây sẽ kém phát triển, ít hoặc không ra hoa, tỷ lệ đậu quả thấp, dễ mất mùa, năng suất giảm sút.
Chúng có vai trò quan trọng trong giai đoạn trước khi ra hoa và nuôi trái, quyết định đến chất lượng và số lượng của hoa. Việc bón phân để cung cấp đủ dưỡng chất trong giai đoạn này sẽ giúp năng suất cây trồng cao hơn, đảm bảo vụ mùa bội thu.
Giai đoạn nuôi trái, bón phân đủ sẽ thúc đẩy quá trình tích lũy các chất hữu cơ (đường, protein, tinh bột,…). Từ đó, trái sẽ đồng đều, nặng ký hơn.
Chất lượng của cây trồng – Phân bón có tác dụng gì?
Bạn cần dựa trên những tiêu chí: màu sắc, vẻ ngoài, thành phần những chất dinh dưỡng, trọng lượng,… Khi cây đủ dinh dưỡng thì năng suất cây cũng tốt và chất lượng của rau, củ, quả cũng tốt.
Nhờ các hợp chất hữu cơ ảnh hưởng lớn đến quá trình đó, quyết định đến hàm lượng, tính chất của các chất hữu cơ và những loại men.
Kali làm tăng lượng tinh bột, đường, tăng hương vị, thời gian bảo quản và màu sắc đẹp hơn. Những chất khác cũng sẽ có vai trò khác nhau, tác động đến chất lượng sản phẩm.
Phân bón có tác dụng gì với đất trồng
Khi trồng trọt trong một thời gian, đất bị mất đi một lượng dinh dưỡng rất lớn do bị tác động bởi các yếu tự nhiên: rửa trôi, thời tiết, xói mòn,…đặc biệt là do cây trồng lấy đi để phục vụ quá trình phát triển của cây.
Phân bón sẽ cung cấp dinh dưỡng, chất hữu cơ, các vi sinh vật có lợi cho đất giúp cải tạo đất hiệu quả, tăng độ phì nhiêu cho đất. Tuy nhiên nếu sử dụng phân bón vô cơ trong thời gian dài thì sẽ khiến đất bị thoái hóa, bạc màu, chai cứng.
Trước khi bón bạn cần kiểm tra, theo dõi nhu cầu dinh dưỡng của cây trồng, đặc điểm đất đai ( độ phì nhiêu, pH, thành phần cơ giới đất..), khí hậu thời tiết, đặc điểm của từng loại phân bón,…
Nguyên tắc khi sử dụng phân bón là gì
Dù là phân hữu cơ hay vô cơ thì bạn cần bón phân hợp lý, đảm bảo 4 nguyên tắc cơ bản: đúng loại phân, đúng lúc, đúng liều lượng và đúng cách.
- Đúng loại phân bón: Tuỳ vào loại cây, giai đoạn sinh trưởng và từng loại thổ nhưỡng đề lựa chọn loại phân bón phù hợp. Thời kỳ đầu phát triển cây trồng cần nhiều đạm, ở thời kỳ sinh trưởng cần nhiều đạm hoặc kali.
- Đúng lúc: Thường thì mỗi giai đoạn sẽ cần các chất dinh dưỡng khác nhau, cần chia ra nhiều lần bón để cây hấp thụ dinh dưỡng tốt nhất, tránh tình trạng cây bị sốc, không hấp thụ được dinh dưỡng, gây lãng phí, ô nhiễm môi trường…
- Đúng liều lượng: Không bón thiếu hoặc thừa, thông thường mỗi loại phân bón đều có hướng dẫn lượng bón khác nhau. Bạn cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và thường xuyên theo dõi quá trình phát triển của cây để điều chỉnh lượng phân bón phù hợp với từng loại cây, từng giai đoạn.
- Đúng cách: Nếu bón lót thì bà con cần tưới đủ nước, vùi phân sâu xuống đất. Nếu dùng phân hữu cơ phải đảm bảo ủ hoai mục, đối với các loại phân bón lá thì pha đúng liều lượng…
Trên đây là bài viết về phân bón có tác dụng gì, qua đó bạn có thể hình dung sơ nét về các loại phân bón. Việc sử dụng phân có lợi cho cây trồng và đất trồng, tuy nhiên bạn cũng cần cân nhắc trong việc lựa chọn loại phân phù hợp. Một lưu ý dành cho bạn thì bạn nên lựa chọn phân bón hữu cơ cho cây trồng, vừa đáp ứng đủ dinh dưỡng cho cây vừa bảo vệ được môi trường.
